صحافی و انواع آن
در فرآيند طراحی تا چاپ يكی از مراحل بسيار ظريف و سرنوشت‌ساز و موثر در قیمت نهایی و کیفیت محصول، صحافی است. كارهای نفيس بسیاری در اين مرحله از بين رفته و تقريباً باطله می‌شوند. بسياري از مشكلات كه در اين مرحله نمود پيدا مي‌كنند در زمان طراحي و صفحه‌بندي با بی‌دقتی‌های متعدد ايجاد شده است. مشکلات دیگری که به وجود می‌آید، در مرحله صحافی و بخصوص در كار كتاب در زمان چاپ ايجاد می‌گردد.
می توان گفت صحافی همان جلد کردن کتاب است. در حقیقت به عمل تا کردن (folding) و به ترتیب (Gathering) قرار دادن فرم‌های چاپ و تا شده کتاب کنار هم، ته‌دوزی(Stitching)، جلدگذاری و در نهایت برش کتاب گفته می‌شود. هدف از انجام صحافی، نگهداری از کتب و مجلات و جزوات و همچنین زیبایی و بالا بردن مقاومت آن است.
به این حرفه در گذشته ورّاقی نیز می‌گفتند که البته شامل مواردی چون نسخه نویسی و تهیه‌ی رونوشت و تکثیر کتاب و… نیز می‌شد.
فرایند صحافی به طور کلی بدین ترتیب است که فرم‌های چاپ شده متن کتاب، بوسیله دستگاه تاکن بر اساس قطع کتاب، تا شده و سپس فرم‌ها به وسیله ماشین صحافی ترتیب می‌شوند. (مثال: یک کتاب ۱۶۰ صفحه‌ای رقعی، دارای ۱۰ فرم چاپی ۱۶ صفحه‌ای است که باید مرتب شوند: فرم یک، فرم دو، …، فرم ده) آنگاه بسته به نوع صحافی با ماشین صحافی که می‌تواند چسب، مفتول‌زن، دوخت و جلدسازی باشد به جلد متصل می‌شوند. در نهایت بر اساس قطع استاندارد برش خورده و مرحله صحافی به پایان می‌رسد.
- در فرآیند صحافی با توجه به تعداد، نوع کاغذ و نوع چاپ میتوان از روش‌های گوناگونی استفاده کرد. البته صحافی به دو روش کلی صحافی تک‌برگی و غیرتک‌برگی تقسیم می‌شود.
صحافی اوراق تک‌برگی شامل:
- گیره‌های حلقه‌ای بازشو
- صحافی میخی یا پیچ پلاستیکی
- صحافی با شیرازه
- صحافی سیمی مارپیچ
- صحافی شانه پلاستیکی
- فنر دوبل
صحافی اوراق غیر تک‌برگی شامل:
- مفتول (لوپ و تخت)
- صحافی ته‌چسب (چسب‌گرم، چسب سرد، گرمایشی)
- ته‌دوخت
- گالینگور (جلد سخت)
در اینجا به چند روش بسیار متداول می‌پردازیم:
صحافی ته‌دوخت: در این نوع صحافی فرم‌ها در كنار هم قرار گرفته و از ته دوخته می‌شوند.
صحافی مفتولی(منگنه): در این نوع صحافی که شناخته‌شده‌ترین و رایج‌ترین نوع آن است، فرم‌ها در دل هم قرار گرفته و به وسیله مفتول یا منگنه به هم دوخته می‌شوند. صحافی مفتول در دو نوع ارائه می‌شوند:
- صحافی منگنه تخت (مفتول تخت): در این نوع صحافی فرم‌ها پس از تا شدن در داخل هم قرار گرفته (ترتیب) و از وسط منگنه می‌خورند. در این نوع صحافی جلد می‌تواند گرماژی برابر با گرماژ صفحات داخلی داشته باشد و یا با گرماژ بالاتر انتخاب شود. منگنه تخت یا مفتول، همان منگنه متداولی‌ست که در ادارات و منازل و دفاتر استفاده می‌شود.
- صحافی منگنه لوپ (مفتول لوپ): در این نوع صحافی همانند منگنه تخت فرم‌ها پس از تا شدن در داخل هم قرار گرفته (ترتیب) و از وسط منگنه می‌خورند. انتهای این منگنه به شکل حلقه می‌باشد که علاوه بر اینکه کار را فانتزی کرده، آن رابرای بایگانی داخل زونکن و کلاسور آسان می‌کند. در این نوع صحافی نیز میتوان گرماژ جلد را برابر با گرماژ صفحات داخلی و یا با گرماژ بالاتر در نظر گرفت.
صحافی ته‌چسب: شبیه به صحافی ته دوخت فرم‌ها در كنار هم قرار گرفته و از ته دوخته می‌شوند، با این تفاوت كه در صحافی ته‌چسب فرم‌های آماده شده‌ی صفحات بر روی هم قرار می‌گیرند، ته كار برش خورده و سپس به جلد چسب می‌شود. این نوع به دو شیوه چسب گرم و چسب سرد انجام می‌شود.
- چسب گرم: در این صحافی فرم‌ها پس از تا شدن کنار هم قرار گرفته(ترتیب)، از ته چسب گرم می‌شوند. برای استحکام بیشتر میتوان قبل از چسب فرم‌های چاپی را به هم دوخت نمود.
- چسب سرد: شیوه کار مانند چسب گرم است با این تفاوت که چسب آن حرارت نمی‌بیند. صحافی چسب سرد (چسب پلی‌اورتان) غالبا برای کتاب‌های با جلد سخت (گالینگور) نظیر کتب نفیس و سررسیدها استفاده می‌شود.
صحافی پانچ و فنر: کاربرد این نوع صحافی بیشتر در بایگانی می‌باشد که به دو صورت فنر دوبل و فنر پلاستیکی ارائه می‌شود:
- صحافی فنر دوبل: در این صحافی فرم‌های چاپی را پس از تا و ترتیب، درون پانچ مخصوص قرار داده و سوراخ می‌کنند. سپس با فنر‌های پلاستیکی در اندازه مورد نظر کاغذها را به هم گیر می‌دهند..
- صحافی فنر پلاستیکی: در این صحافی فرم‌های چاپی را پس از تا و ترتیب، درون پانچ مخصوص قرار داده و سوراخ می‌کنند. سپس با فنر‌های پلاستیکی در اندازه مورد نظر کاغذها را به هم گیر می‌دهند.
- در صحافی سیمی باید توجه کنید که کار چاپ شده بر روی کاغذ در محل صحافی قرار نگیرد. کمی فاصله باید برای آن در نظر بگیرید.
